R1a1 (M17) to w genetyce haplogrupa występująca w męskim chromosomie Y.
W Europie występuje najczęściej wśródludów słowiańskich:
Serbów Łużyckich(63%),
Polaków(55%),
Ukraińców(43%),
Rosjan(46%) i
Białorusinów(50%) oraz Węgrów(25%) przynależących do ugrofińskiej grupy językowej.
Istotny procent R1a występuje także u Skandynawów:
Norwegów(25-30%),
Szwedów(15-20%),
Duńczyków(10-15%) oraz u Niemców(15-20%).
Ludy bałtyckie również charakteryzują się wysoką częstością występowania haplogrupy R1a:
Litwini(34-45%),
Łotysze(40%),
Estończycy(33%).
Poza Europą R1a występuje najczęściej wśród mieszkańców Indii Północnych (48-73%) i Azji Środkowej:
irańskojęzycznych iszkaszimów (68%),Tadżyków(30%) i Pasztunów(40-45%),
ludów tureckich:Kirgizów(63%) i Ałtajczyków(38-53%).
Rozprzestrzenienie
Na kontynencie europejskim dominuje wśród Słowian i Węgrów.
Obecnie występuje z częstotliwością 40% w krajach słowiańskich z małymi odchyleniami (60% Polska, Węgry). Inne badania podają 20% dla Węgrów.
W Europie procentowo najwięcej (63%) R1a1 jest na Łużycach, ale tylko wśród resztek słowiańskiej ludności.
R1a1 występuje w Europie najczęściej wśród Serbołużyczan (63%), a najwięcej jego nosicieli jest wśród Rosjan (47%, ponad 50 mln).
Natomiast wariancja sekwencji rejonu mikrosatelitarnego chromosomu Y jest większa dla polskiej populacji niż kumulacyjnie dla reszty europejskiej populacji.
Rozprzestrzenienie R1a1 w Europie przedstawia mapa C z publikacji Marijany Pericić.
Ona też znalazła datujące się na paleolit mikrosatelitarne zgrupowanie w badanej populacji w Macedonii, co świadczy że nosiciele R1a1 zamieszkiwali badany rejon od paleolitu.
Mikrosatelitarna zmienność jest w Macedonii mniejsza niż w Polsce, a procentowy udział R1a1 trzykrotnie niższy.
Badania te rzucają światło na aspekty 'wędrówki ludów' – tezy lansowanej szczególnie przez niemieckojęzycznych badaczy przełomu XIX i XX wieku, i ciągle silnie powtarzanej.
Wędrówki te – o ile następowały – nie były tak masowe.
Mikrosatelitarne klastry świadczą, że nosiciele R1a1 wędrowali po Eurazji, ale z Europy, a ponadto stale ich część pozostawała w badanej okolicy.
Sekwencjonowanie rejonu mikrosatelitarnego chromosomu Y pozwala uzyskać dużo bardziej precyzyjne dane niż tylko mapowanie alleli.
Badania te przeprowadza się jednocześnie.
Chromosom Y dziedziczy się tylko w prostej linii od ojca, dziada, pradziada itd.
Ten, u kogo po raz pierwszy wystąpiła haplogrupa R1a1, jest w 100% praojcem każdego mężczyzny, który posiada R1a1.
R1a1 powstała w ewolucji ludzi tylko jeden raz u tylko jednego człowieka.
Wszyscy posiadacze R1a1 to jego potomkowie w linii ojcowskiej.
Również w krajach Europy północnej R1a1 występuje z częstością 10-20%, przy czym najwyższe częstości odnotowano w Norwegii i Islandii, ale jest to mniej niż połowa częstości jej występowania u Polaków.
Istnieją przypuszczenia, iż ta haplogrupa została tam rozprzestrzeniona przez wikingów i Słowian.
W Indiach haplogrupa R1a1 jest spotykana zarówno wśród populacji najwyższych kast (około 45%, wśród braminów w Uttar Pradesh, Biharze ponad 60 %,Bengalu Zachodnim ponad 70 %) jak i plemion (12%-4%).
Znacznie wyższe procenty są wśród ludów na północ od Indii, co może wskazywać na kierunek rozprzestrzeniania się R1a1 do Indii.
Pochodzenie
Mutacja tworząca R1a1 powstała u osoby zamieszkującej stepy Euroazji ok. 15 000 lat temu (Europa południowo-wschodnia, Północny Kaukaz lub Azja Środkowa).
Według niektórych teorii do mutacji doszło w cieplejszej strefie klimatycznej nazywanej ukraińską ostoją LGM.
Badaczka Ornella Semino pierwsza wykazała związek R1a1 z kurhanowcami (ich potomkowie to Scytowie i potem Sarmaci), utożsamianymi z ludami posługującymi się wczesnymi językami praindoeuropejskimi, oraz pierwszymi, którzy oswajali konie, dosiedli ich i rozprzestrzenili haplogrupę R1a1 po Europie i Azji.
Istnieją też poglądy, że mutacja powstała na terenie Indii lub Afganistanu i stamtąd rozprzestrzeniła się w przeciwnym kierunku.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Haplogrupa_R1a1_(Y-DNA)
